«فلسفه» عنوان عام علم در جهان سنت است/ ظهور نسل دوم و سوم تحول‌خواهان علوم انسانی

به گزارش خبرنگار آئین و اندیشه پایگاه خبری ، مهدوی پیروان موعود ; ، نخستین گردهمایی فعالان تحول علوم انسانی کشور تحت عنوان «جنود عقل» پیش از ظهر امروز (جمعه 28 شهریور) در اردوگاه شهید چمران تهران آغاز به کار کرد.
 


 

* امروز نسل دوم و سوم تحول‌خواهان ظاهر شده‌‌اند

سید حسین شهرستانی مدیر مؤسسه اشراق در آیین افتتاحیه این گردهمایی گفت: ایده تحول در علوم انسانی و طلب صورتی دگرگون از دانش که بدیل علوم انسانی موجود تجددی است، اکنون در موقعی خطیر و برهه‌ای بی‌نظیر قرار دارد که سرشار از پرتوهای امیدآفرین و نیز لغزش‌گاه‌های بیمناک است.

وی عنوان کرد: جز این نیست که این ایده و این طلب چه از حیث وجودی و چه از نظر معرفتی، مولود و مدیون انقلاب اسلامی 1357 و پدیدارهای روشن و تاریک آن است و لذا بالندگی آن به نشاط، طراوت، خلوص، پویایی انقلاب و دلبستگان انقلاب وابسته است اما از نظر دیگر ماندگاری انقلاب و حفظ هویت و اصالت آن و تحقق تمدن و تاریخی‌اش وابسته است به ظهور مرتبه‌ای از دانش که اولاً کمیت تحول و تمدن انقلاب را میسر سازد و ثانیاً رسالت معنابخشی تاریخ حیات اجتماعی و سیاسی و تمدنی امت انقلاب را به دوش کشید و این تنها از عهده علوم انسانی یا دانش های بدیل آن برمی‌آیند.

مدیر مؤسسه اشراق تصریح کرد: بنابراین هم تقدیر طلب تحول در علوم انسانی به انقلاب وابسته است و هم سرنوشت انقلاب به تحول در علوم انسانی گره خورده، و این حیات در دوری ناباطل و حقیقی در جریان است و از این رو مروری تاریخی نشان می‌دهد که امروزه این طلب به گفتمان فراگیر و جریانی پویا و پرتپشی در گستره‌ای بی‌نظیر تبدیل شده است که در ده سال پیش چنین نبود.

وی یادآور شد: نسل نخستین تحول خواهان علوم انسانی - اساتیدها- صداهای غربی بودند که از گوشه و کنار به گوش می‌خوردند اما چندان شنیده، فهمیده و بالاتر از آن پسندیده نمی‌شدند و در آن زمان حتی علوم انسانی در فضای رایج آن هم مورد اقبال و واجد احترام نبود اما امروز چنین نیست.

شهرستانی خاطرنشان کرد: خوشبختانه امروز نسل دوم و سوم تحول‌خواهان در عرصه ظاهر شده‌اند و به پشتوانه فکری و تجربی نسل اول، عرصه اندیشه‌ورزی در حوزه و دانشگاه‌ها به کلی دگرگون شد و ایده تحول در علوم انسانی اکنون به صورت بومی، خودجوش، بالنده، مردمی و برآمده از دغدغه و هوشیاری نخبگان وفادار به انقلاب و ولایت و بی‌نیاز از حمایت نهاد رسمی دانش در کشور و گستره حیات خود را بسط می‌دهد و دیگر کسی نمی‌تواند آن را نادیده گرفته و یا سبک بشمارد.

وی با بیان اینکه به لحاظ تاریخی می‌توان نقطه آغاز این جنبش فراگیر را پیام حکیمانه رهبر فرزانه انقلاب را در سال «فرهنگ و اقتصاد با عزم ملی و مدیریت جهادی» معروف به منشور آزاداندیشی دانست و نقطه عطف آن را سخنان مهم ایشان در جمع طلاب قم تلقی کرد، گفت: این گردهمایی، مجال‌هم‌اندیشی و هم‌افزایی، هم دلی و همکاری بیشتری عمدتاً با نسل دوم تحول خواهان در علوم انسانی کشور را فراهم می‌کند تا در سایه تعامل، تبادل و رابطه فی‌مابین هسته‌های پراکنده و مجزا به جبهه واحدی از جنود به هم پیوسته‌ای تبدیل شوند که اسباب ظهور عقل مقدس دینی انقلابی و محصول آن، صورتی دگرگون از علوم انسانی که هنوز نامی ندارد را فراهم کند.
 



* تمام سنت‌های موجود بر اساس تقسیم‌بندی ارسطو می‌اندیشند

حسن کچویان عضو هیأت علمی دانشگاه تهران در بخش دیگری از این نشست در خصوص ماهیت علوم انسانی به سخنرانی پرداخت و گفت: پیش از آنکه بخواهیم به ماهیت علوم انسانی بپردازیم قاعدتاً باید ابتدا محل نزاع روشن شود، ابعاد سؤال شکافته شده و مشخص شود که این سؤال اساساً چرا به وجود آمده و به دنبال بیان چه مطلبی است.

وی اظهار داشت: برای اینکه موضوع نزاع را در جهان متأثر علوم انسانی تجدد روشن کنیم، لازم می‌دانم به یک تقسیم‌بندی ماقبل تجددی یا سنتی اشاره کنم تا منظور از ماهیت علوم انسانی مشخص شود؛ یک تقسیم‌بندی وجود دارد که از ارسطو به ارث رسیده و تا قبل از تجدد، تمام سنت‌های موجود در این تقسیم‌بندی بر همین اساس فکر می‌کرده‌اند.

* «فلسفه» عنوان عامی برای علم در جهان سنت است

عضو هیئت علمی دانشگاه تهران عنوان کرد: شاید تقسیم‌بندی که ارسطو مطرح کرد کامل نباشد اما اصول و بنیان‌های آن از حیث اینکه محل نزاع را برای ما تقریر می‌کند قابل استفاده باشد و در اثر این مداخله است که برای مناقشات بعدی درباره علوم انسانی راهگشا است.

وی ابراز داشت: یک گام قبل‌تر از تقسیم‌بندی ارسطو فلسفه وجود دارد که به دو قسم نظری و عملی تقسیم می‌شود که بنده در آثار ارسطو فلسفه عملی را ندیدم بلکه شاهد نوعی دوراندیشی هستیم.

کچویان با بیان اینکه دانش‌های نظری که تحت عنوان «فلسفه» در گذشته تقسیم‌بندی می‌شوند، یادآور شد: فلسفه عنوان عامی برای علم در جهان سنت است و نخستین مرتبه‌ای که انسان به دانش سیستماتیک دست پیدا کرد نام آن را فلسفه گذاشت لذا دسته‌ای از دانش‌ها تحت عنوان فلسفه نظری و دسته‌ای دیگری از دانش‌ها به نام حکمت عملیه بیان می‌شود که موضوع بحث ما در این گردهمایی همین مطلب است و آنچه که مهم است سخن گفتن درباره وجه تمایز این دو فلسفه است.وی در خصوص اینکه چرا دانش‌های مربوط به انسان را تحت عنوان فلسفه اجتماعی نیاورده‌‌اند و آن را ذیل فلسفه گذاشته‌اند، تصریح کرد: ماهیتاً جنس علومی که ما می‌خواهیم اینجا بحث کنیم ذیل فلسفه نظری قرار نمی‌گیرد و ما آنها را دانش‌های اجتماعی می‌نامیم که ذیل حکمت عملی مطرح می‌شود.

* ریشه تمام منازعات درباره ماهیت علم و مشکلات آن طی یک تقسیم‌بندی به هم خورد

عضو هیئت علمی دانشگاه تهران با اشاره به تقسیم‌بندی دانش در یونان باستان گفت: دانش اخلاق بیانگر اخلاق فردی، علم سیاست که رفتار در قلمرو عمومی و مشخصاً نازل به حکومت و قدرت است که سیاست نام دارد و بعدها نام آن را فلسفه سیاسی و اجتماعی نامیدند و هیچ وقت ذیل فلسفه نظری قرار نمی‌گیرد و سومین دانش، تدبیر منزل است که بیانگر نحوه معیشت زندگی از حیث دخل و خرج خانواده است که البته با تسامح بسیار زیادی مورد توجه قرار می‌گیرد و هدف از بیان این تقسیم‌بندی آن است که در اولین فهم از جهان اجتماعی، قلمرویی که علوم اجتماعی مطرح می‌شد تمایز آنها با سایر دانش‌های نظری چیست و چه ماهیتی دارد.

وی گفت: ما به دنبال آن هستیم که بگوییم در حوزه اجتماعیات، نظام مطلوب چه نظامی است. اقتصاد چگونه باید باشد چراکه می‌خواهیم رفتاری شکل بگیرد که سعادت بشری را تضمین کند.

کچویان خاطرنشان کرد: اتفاق مهمی که صورت گرفت این بود که ریشه تمام منازعات درباره ماهیت علم و مشکلات آن طی یک تقسیم‌بندی به هم خورد و یک تقسیم‌بندی یکنواختی شکل گرفت. بدین صورت که علم در صدر تمام تقسیم‌بندی‌ها قرار گرفت و دانش‌های هم‌عرض به تدریج در ذیل آن به وجود آمدند.

وی تصریح کرد: جامعه‌شناسی نه تنها یک علم نیست بلکه مادر تمام علوم است که علوم مختلف تمام دیدگاه‌ها و روش‌های خود را از جامعه‌شناسی گرفته‌اند.

علاقه‌مندان برای شنیدن سخنان کامل حسن کچویان از لینک زیر اقدام کنند:




بشنوید


دانلود کنید
 
به گزارش فارس، این گردهمایی فردا و پس‌فردا با سخنرانی آیت‌الله سیدمحمدمهدی میرباقری و حجت‌الاسلام احمد رهدار (روز شنبه) و حسن رحیم‌پور ازغدی (روز یکشنبه) ادامه می‌یابد.
 
انتهای پیام/ک

منبع : فارس